Prestonica Srbije može da se podiči brojnim lokalitetima koja svedoče o burnoj istoriji na ovim prostorima. Nažalost, postoje i primeri kako smo uništavali sopstvenu zaostavštinu kao što je to bio slučaj srednjovekovnim gradom-tvrđavom Žrnov na vrhu Avale.
Odmah bi na početku teksta trebalo reći da je na proleće 1934. kralj Aleksandar I Karađorđević odlučio da podigne Spomenik neznanom junaku po nacrtu Ivana Meštrovića, a za mesto je odabrao vrh planine Avala na kojoj se tada nalazio utvrđeni (doduše i napušteni) grad Žrnov.
Intelektualci onog doba, ali i običan narod, smatrali su da je u pitanju najobičniji trač, ali to nije bio slučaj. Bilo je potrebno samo dva dana da i poslednji tragovi starog grada zauvek nestanu u oblaku prašine, a razlog zbog kojeg je kralj Aleksandar doneo odluku da se uništi Žrnov verovatno nikad neće biti poznati.
Ono što je izvesno jeste da su brojni Beograđani prezirali kralja zbog uništenja grada.
Najstarije poznato utvrđenje na vrhu Avale datira još iz Rimskog perioda, kada je podignuto s ciljem kontrolisanja prilaza Singidunumu, ali i zbog zaštite rudara koji su tu bili uposleni.
Nema dokaza da li je grad živeo u doba Vizantije, ali je sigurno da je prvo pravo utvrđenje, sa kojim počinje istorija Žrnova, podignuto za vreme despota Stefana Lazarevića. To utvrđenje, 1442. godine osvajaju Osmanlije. S kraćim prekidima, Turcima je Žrnov, ojačan dodatnim bedemima, služio za česte napade na Beograd koji su tada teško uspevali da pokore. Upravo iz tog razloga nadenuli su ime utvrđenju Havala, što bi s Turskog jezika mogli da prevedemo kao – smetnja. Otuda je i planina dobila ime.
Zanimljivo je da je Bali-beg, nama poznata istorijska ličnost koja se pojavljuje u seriji „Sulejman veličanstveni”, 1515. godine Žrnov odbranio od Mađara koji su želeli da osvoje utvrđenje.
Tek s padom Beograda 1521. godine, Žrnov počinje da gubi svoj strateški značaj. Utvrda je zvanično napuštena u XVIII veku i prepuštena zubu vremena, iako su ostaci bili dobro očuvani sve do 1934. godine i odluke o dizanju u vazduh.
Žrno se sastojao od Donjeg i Gornjeg grada, gde je Gornji grad predstavljao srpsku tvrđavu sa Osmanlijskim proširenjem, a Donji bedem koji prati oblik planine. On se nadovezivao na Mali grad koji je za osnovu imao pravilni petougao, okruživao ga je suvi šanac.
Što se porekla imena Žrnov tiče, pretpostavlja se da je ime dobio po žrvnju (vodeničarski kamen) za meljavu rude iz rudnika koji su postojali po obodima Avale, koja je pre Turaka nosila ime Žrnov.
(izvor: noizz.rs)
